Dbanie o wzrok w czasie ciąży i porodu. Czy poród może pogłębić wadę wzroku?

Zmiany związane z ciążą dotyczą całego ciała, w tym również narządu wzroku. Mają różny charakter – od fizjologicznego po chorobowy. Ten odmienny stan może także wpływać na przebieg dolegliwości doświadczanych jeszcze przed ciążą. Czy możliwe jest pogorszenie wzroku w ciąży?

Ciąża – zmiany w obrębie wzroku

Ciąża to czas, gdy kobieta doświadcza wielu zmian hormonalnych wywołanych m.in. przez progesteron i kortykosteroidy, które nie pozostają bez znaczenia dla narządu wzroku. Zgodnie z przyjętą przez J.S. Sunnes klasyfikacją można je podzielić na trzy kategorie. Są to zmiany:

• fizjologiczne – czasowo dochodzi do obniżenia czucia rogówkowego oraz zmiany w składzie filmu łzowego, co może wymagać bardziej starannego doboru soczewek kontaktowych. Kobiecie mogą towarzyszyć również zaburzenia akomodacji. Obniżeniu ulega ciśnienie wewnątrzgałkowe – to ma korzystny wpływ np. na przebieg jaskry;
• patologiczne – związane z pojawiającymi się schorzeniami i chorobami. Przykładowo może dojść do zwężenia tętnic siatkówki oka w reakcji na nadciśnienie tętnicze w przebiegu zatrucia ciążowego. Pojawiająca się u niektórych rodzących rzucawka porodowa nierzadko jest przyczyną przejściowej ślepoty korowej, która ustępuje z reguły po kilku dniach lub tygodniach po porodzie;
• występujące przed ciążą, które ukierunkowuje sama ciąża – ciąża to stan, który mocno oddziałuje na choroby współistniejące. Korzystnie wpływa na idiopatyczne zapalenie naczyniówki, przebieg jaskry. Może natomiast przyspieszać rozwój chorób i tym samym problemów ze wzrokiem w przebiegu cukrzycy, nowotworów^[1].

Ciąża to również okres, gdy często ujawniają się zaburzenia w pracy tarczycy, w tym choroba Gravesa-Basedowa charakteryzująca się m.in. wytrzeszczem gałek ocznych.

Co ciekawe, jak podają specjaliści z Collegium Medicum UJ Agnieszka Kubicka-Trząska, Izabella Karska-Basta, Joanna Kobylarz, Bożena Romanowska-Dixon, u ciężarnych nierzadko obserwuje się pogorszenie ostrości widzenia, co wynika z ciśnienia w gałkach ocznych. Jest to zwykle czasowe.

Ponadto, choć dla wielu lekarzy wskazaniem do rozwiązania ciąży przez cesarskie cięcie jest krótkowzroczność, dotychczas – jak wskazuje Janusz Czajkowski – nie ustalono bezpośredniego wpływu ciąży na powiększenie się tej wady^[2].

Jak dbać o wzrok w okresie ciąży? Bezpieczeństwo w okresie przedporodowym i poporodowym

Spodziewając się dziecka, należy być pod opieką nie tylko ginekologa, ale też innych specjalistów, w tym okulisty. Regularne wizyty mają istotne znaczenie, zwłaszcza wtedy, gdy kobieta ma choroby współistniejące. Według ekspertów z Polskiego Towarzystwa Okulistycznego[3] wskazaniem do udania się do okulisty już na początku ciąży są:

• retinopatia cukrzycowa,
• jaskra,
• stany po operacji siatkówki,
• krótkowzroczność zwyradniająca,
• zwyrodnienie obwodu siatkówki.

Te choroby zwiększają ryzyko powikłań dla narządu wzroku w sytuacji porodu siłami natury.

Opieka okulistyczna powinna obejmować:

• regularne badania wzroku w ciąży – minimum 1 raz na trymestr. Zgłosić się na badanie wzroku można też przed planowanym poczęciem oraz po porodzie. Istotne jest nie tylko ocenienie jakości widzenia, ale też badanie dna oka, które staje się szczególnie istotne w momencie, gdy wada wzroku u pacjentki przekracza -8 dioptrii, ponieważ stwarza ryzyko odklejenia się siatkówki;
• zgłaszanie się ze wszelkimi dolegliwościami do specjalisty.

Soczewki kontaktowe także dla kobiet ciężarnych

Poza tym ciężarna powinna dbać o nawilżanie oczu kroplami oraz stosowanie soczewek kontaktowych o wysokim stopniu uwodnienia i przepuszczających tlen. Co więcej, jeżeli w okresie ciąży soczewki były dla przyszłej mamy wygodne, może z nich korzystać nawet w czasie porodu. Aby dobrać komfortowe soczewki, kobieta nie musi kontaktować się z lekarzem, ponieważ wesprze ją w tym optometrysta.

Zobacz: W czym pomoże Ci optometrysta, a w czym okulista?

Obecnie trudno szukać jednoznacznego związku pomiędzy pojawieniem lub pogorszeniem się wady wzroku a porodem – choć ciąża wpływa na narząd wzroku, zwykle jest to oddziaływanie czasowe. Wyjątek stanowią sytuacje związane z przebytymi operacjami, chorobami oczu lub innymi współistniejącymi dolegliwościami, które mogą mocniej wpłynąć na widzenie.

 Źródła

^[1] Agnieszka Kubicka-Trząska, Izabella Karska-Basta, Joanna Kobylarz, Bożena Romanowska-Dixon, Wpływ ciąży na narząd wzroku, Klinika Oczna 2008, 110 (10-12).

^[2] Czajkowski J.: Jak oko wpływa na ciążę, a jak ciąża na oko – wybrane zagadnienia. Okulistyka 2011; 1/II: 14-17.

[3] Konsensus okulistyczno-położniczy w sprawie wskazań do rozwiązania porodu drogą cięcia cesarskiego z powodu zmian w narządzie wzroku, Polskie Towarzystwo Okulistyczne 2014 (aktualizacja 2017), s.3