Wpływ promieniowania UV na wzrok i oczy

Promieniowanie ultrafioletowe (UV) może mieć zarówno pozytywny, jak i negatywny efekt dla organizmu. Słońce zapewnia życiodajną energię, a promieniowanie UV bierze udział w wielu ważnych procesach, m.in. w syntezie skórnej witaminy D [1]. Z drugiej strony nadmiar promieniowania jest szkodliwy. O ile jednak taki bezpośredni wpływ promieniowania UV na skórę jest szybko widoczny, o tyle skutki promieniowania UV na oczy są znacznie mniej widowiskowe. Dlatego często zapomina się o wystarczającej ochronie oczu, a w przeciwieństwie do skóry nie obserwuje się pozytywnych skutków promieniowania UV na wzrok [2].

Jak promieniowanie UV wpływa na wzrok?

Wzrok jest narządem wymagającym światła. To światło słoneczne umożliwia widzenie, a wzrok wyewoluował w obecności promieniowania dochodzącego z naszej gwiazdy. Potrzebujemy światła widzialnego, natomiast to ultrafioletowe jest szkodliwe. W ostatnich latach problem ten nasilił się ze względu na powiększające się zjawisko dziury ozonowej. Warstwa ta jest płaszczem ochronnym otaczającym Ziemię, nieprzepuszczającym nadmiernej ilości promieni UV. To się niestety jednak zmienia, a na powierzchnię planety dociera coraz więcej ultrafioletu [1].

Wpływ promieniowania UV na wzrok jest o tyle niebezpieczny, że wczesne uszkodzenia związane z nadmierną ekspozycją mogą być niewidoczne i ujawniają się po długim czasie, nawet po wielu latach. Krótkoterminowy wpływ promieniowania UV na wzrok obejmuje objawy takie jak ból oczu, zaczerwienienie, światłowstręt i łzawienie – te mogą, ale nie muszą się pojawić. W dłuższej perspektywie promieniowanie UV może powodować takie choroby i dolegliwości jak: skrzydlik, tłuszczyk, rak skóry wokół oczu, zaćma korowa, degeneracja plamki żółtej [2].

Nadmiar promieniowania UV jest ogólnie szkodliwy dla zdrowia. Zaleca się więc stosowanie odpowiedniego rodzaju ochrony – kremów z filtrem na skórę, okularów przeciwsłonecznych ze szkłami wyposażonymi w filtry promieniowania UV, stosowanie fizycznej osłony w postaci odzieży wierzchniej, a także unikanie długiego pozostawania na zewnątrz w okresie maksymalnego nasłonecznienia.

Promieniowanie ultrafioletowe a wzrok

Według szacunków około 3,2 mln ludzi na świecie, co roku traci wzrok na skutek nadmiernej ekspozycji na promienie UV [2]. Szczególną uwagę należy zwrócić na ochronę oczu u dzieci, gdyż ich oczy (do około 10. roku życia) są mocniej narażone, niż wzrok osoby dorosłej, z powodu bardziej przeziernej soczewki – przechodzi przez nią nawet o 75% więcej światła słonecznego. Procesy uszkadzające, wywołane przez promieniowanie UV, w ich przypadku zwalczane są przez mechanizmy obronne, ale z wiekiem ich sprawność słabnie, a wzrok może ulegać pogorszeniu. Warto wiedzieć, że promieniowanie UV to nie tylko to ze słońca, ale również wydobywające się z ekranów komputerów. Więcej na ten temat przeczytasz w artykule Jak ekrany wpływają na nasz wzrok?

Również osoby z wadami wzroku, u których istnieje większa wrażliwość na skutki promieniowania UV, powinny dbać o ochronę oczu, gdyż promieniowanie może być przyczyną powstawania zmian w warstwach powierzchownych oka oraz w siatkówce, co będzie powodowało stopniowe pogarszanie się wzroku [1].

Jakie są sposoby ochrony oczu przed promieniowaniem UV?

Skoro już wiesz, jak promieniowanie UV wpływa na wzrok, to warto zastanowić się, jak ochronić oczy przed szkodliwymi promieniami. Koniecznie przeczytaj również ten artykuł, z którego dowiesz się, jak latem chronić oczy.

Najważniejszą zasadą jest ograniczenie ekspozycji na światło słoneczne, zwłaszcza w godzinach od 10 do 16 w miesiącach letnich, gdy panuje najsilniejsza ekspozycja na promienie UV. Jeżeli nie ma potrzeby, lepiej zostać w domu lub w cieniu.

Nie wolno patrzeć bezpośrednio na słońce (nawet w okularach przeciwsłonecznych). Dodatkowo koniecznie trzeba nosić okulary przeciwsłoneczne z prawdziwym filtrem UV (blokującym promieniowanie UV-A oraz UV-B).

Osoby noszące soczewki kontaktowe, prócz okularów przeciwsłonecznych, powinny zaopatrzyć się w modele soczewek posiadające filtr UV (np. soczewki Bausch+Lomb Biotrue® ONEday). Takie soczewki pokrywają rogówkę, więc blokują również te promienie, które mogłyby przedostać się bokiem pod okularami. Jednak soczewki nie pokrywają np. spojówki, dlatego nie mogą stanowić wyłącznej ochrony oczu, ale są jej uzupełnieniem [1]. Do ochrony całego oka wraz ze spojówką konieczne są okulary przeciwsłoneczne.

Źródła:

1. Czajkowski J., Grabowski R., Wpływ promieniowania ultrafioletowego na oczy i otaczającą je skórę, OphthaTherapy, 2019, vol. 6, nr 2, s. 65-68.
2. Lużyńska M., Ochrona narządu wzroku przed szkodliwym działaniem promieniowania UV, Optyka, 2017, nr 4, s. 58-62.